استفاده بهتر از حافظه

یکی از مواردی که در هنگام یادگیری و مطالعه باید به آن توجه داشت؛ استفاده بهتر از حافظه است. کاملاً مشخص است که اگر دانش‌آموزی بتواند از حداکثر ظرفیت حافظه‌ی خود استفاده کند؛ می‌تواند فرایند یادگیری و تمرین و مطالعه‌ی پربارتری داشته باشد. از همین رو می‌توان برای رسیدن به این هدف به موارد زیر توجه ویژه داشت:

📌در زمان کلاس و تدریس معلم و همچنین زمان مطالعه‌ی دروس، حتماً سعی کنید تاحدامکان بالاترین توجه و تمرکز ممکن را داشته باشید و اگر عاملی سبب ایجاد مزاحمت و به‌اصطلاح حواس‌پرتی شما می‌شود حتماً آن را رفع کنید. همچنین گاهی اوقات بنا بر دلایل مختلفی (مانند خستگی، خواب‌آلودگی، صرف وعده‌ی غذایی و …) ممکن است توان تمرکز پایینی وجود داشته باشد؛ در این اوقات هرگز به مطالعه و تمرین دروس خود نپردازید. (پیشنهاد: افرادی که منع مصرف کافئین ندارند؛ می‌توانند از چای یا قهوه به‌عنوان عاملی کمکی برای افزایش توجه و تمرکز خود استفاده کنند.) فراموش نکنید که هر چه در هنگام یادگیری و مطالعه‌ی دروس خود تمرکز و توجه بیشتری داشته باشید؛ مطالب درسی بهتر و با ماندگاری بیشتری در حافظه‌ی شما خواهد ماند.

📌 سعی کنید در هنگام یادگیری و مطالعه، از محتوای تصویری دروس (مانند تصاویر و فیلم‌ها، نمودارها، جداول و …) تاحدامکان استفاده کنید.

📌حتماً سعی کنید در هنگام یادگیری و مطالعه، مطالب جدید را به نحوی با مطالب و دانش و تجربیات قبلی خود، مرتبط کنید. مثلاً وقتی در درس فیزیک صحبت از مفهوم مقاومت الکتریکی می‌شود؛ خوب است با رجوع به تجربه‌ی خود از راه‌رفتن در پیاده‌روهای شلوغ و مقایسه‌ی آن با راه‌رفتن در پیاده‌روهای خلوت، خود را همچون الکترونی فرض کنید که در مدار در حال حرکت است و به نقطه‌ای از مدار با مقاومت زیاد (مانند پیاده‌روی شلوغ) می‌رسد. در این مثال شما دانش مربوط به این مطلب درسی را به تجربه‌ی راه‌رفتن خود در پیاده‌روی شلوغ، ارتباط می‌دهید که می‌تواند در یادگیری بهتر به شما کمک کند. (در این مورد می‌توان از کمک معلم نیز استفاده کنید.)

📌 بهتر است تاحدامکان از تجسم و تصویرسازی مطالب درسی، استفاده کنید. یعنی سعی کنید برای هر مطلبی، یک یا چند تصویر معنادار یا حتی داستان کوتاهی تصویری، در ذهن خود تجسم کنید و آن‌ها را بسازید. به طور مثال وقتی صحبت از مدارهای الکتریکی متوالی و موازی می‌شود؛ می‌توانید خود را در حال ساخت این مدارها تجسم کنید؛ و یا خود را یک الکترون تجسم کنید که در هرکدام از این مدارها در حال حرکت هستید.

📌 فراموش نکنید که ورزش و تحرک بدنی باعث تقویت و ساخت سلول‌های عصبی می‌شود که بسیار برای پیشرفت در یادگیری ضروری است. پس حتماً سعی کنید حتی روزی چند دقیقه‌ی کوتاه تحرک بدنی نسبتاً پرجنب‌وجوش داشته باشید.

📌 سعی کنید در هنگام یادگیری و مطالعه، در مکان‌های متفاوت و با ویژگی‌های متفاوت حضور داشته باشید؛ مثلاً در خانه در هنگام مطالعه فقط پشت میز خود ننشینید؛ بلکه حالت‌های متفاوت، زمان‌های مختلفی از روز، نقاط متفاوت اتاق، جاهای مختلفی از خانه و … را برای زمان مطالعه انتخاب کنید. البته توجه داشته باشید که هرزمان و مکانی که انتخاب می‌کنید؛ نباید بر روی توجه و تمرکز شما اثر منفی داشته باشد. مثلاً وقتی اعضای خانواده در حال تماشای تلویزیون هستند قطعاً آن مکان جای مناسبی برای مطالعه نیست.

📌 سعی کنید روش‌های یادگیری و مطالعه‌ی مناسب خودتان را بشناسید؛ مثلاً این که در چه زمانی از روز بهتر می‌توانید مطالعه کنید؛ یا اینکه چه روش درس‌خواندنی برای شما تاکنون بیشتر مؤثر بوده است. هر فردی نحوه‌ی یادگیری و مطالعه‌ی متفاوتی از بقیه دارد؛ بنابراین سعی نکنید از دیگران به طور کامل الگوبرداری کنید. به‌قول‌معروف باید مدل درس‌خواندنی را که مناسب شخص خودتان است؛ پیدا کنید. حتماً از مواردی که مخصوص به خود شما است؛ استفاده کنید.

📌 تمرین و مطالعه‌ی شما باید در زمان‌های متفاوت و توزیع شده باشد و نباید تمام مطالب را در یک‌زمان و یک جا مطالعه کنید. حتماً باید هر مطلب درسی چند بار و در فواصل زمانی چندروزه، تمرین و مطالعه شود. حتماً هرچند روز یکبار به مطالب قبلی دوباره رجوع کنید و حداقل کلیات آن‌ها را دوباره تمرین کنید.

📌 نکته‌ی مهم دیگر، خواب کافی و در زمان مناسب است. هرگز زمان خواب خود (به‌خصوص خواب شبانه) را کاهش ندهید. ممکن است تصور کنید که مثلاً شب‌های امتحانات بهتر است کمتر بخوابید؛ درحالی‌که این کار اشتباه بزرگی است. در هنگام خواب، مغز بدون اراده‌ی ما و به طور خودکار دوباره فرایند حفظ و یادگیری مطالب را از ابتدا انجام می‌دهد که باعث تثبیت بهتر و بیشتر آن‌ها در حافظه و مغز می‌شود. پس خواب خوب را دست‌کم نگیرید.

📌 زمان مطالعه‌ی خود را به سه بخش تقسیم کنید: ابتدا، میانی و انتها. سعی کنید تا جای امکان، مطالب درسی مهم‌تر را در بخش ابتدایی و انتهایی زمان مطالعه قرار دهید و تمرین کنید. مغز ما معمولاً موارد ابتدایی و انتهایی یک متن یا مطلب را بهتر از موارد میانی به‌خاطر می‌آورد. مثلاً اگر یک ساعت به مطالعه‌ی درسی اختصاص می‌دهید؛ موارد مهم‌تر درس را در یک ربع ابتدا و یک ربع انتهای آن یک ساعت تمرین کنید و مطالب کمتر مهم را در نیم ساعت وسط مطالعه کنید.

📌 به‌عنوان مورد آخر می‌توانید از روش‌های پیشنهادی زیر علاوه بر مواردی که در بالا گفته شد برای استفاده‌ی بهتر از حافظه‌ی خود استفاده کنید:

🔹دسته‌بندی و طبقه‌بندی‌کردن اطلاعات: مثلاً اگر باید که کلمات سیب، شیر، نان تست، انگور، ماست، نان ساندویچی، پنیر، گریپ‌فروت و کاهو را حفظ کنید؛ می‌توانید آن‌ها را در قالب طبقات میوه (سیب، انگور و گریپ‌فروت)، سبزی‌ها (کاهو)، لبنیات (شیر، ماست و پنیر) و نان (نان تست و نان ساندویچی) دسته‌بندی کنید تا بهتر به‌خاطر بمانند.

🔹تصاویر تعاملی: برای مثال فرض کنید می‌خواهید فهرست زیر را حفظ کنید:

مورچه، میز، مداد، کتاب، رادیو، باران، برق، سنگ و آینه.

می‌توانید با تصاویر تعاملی زیر، آن‌ها را بهتر به‌خاطر بسپارید:

تجسم کنید که مورچه‌ای بر روی میز مدادی را در دست گرفته است و روی کتاب می‌نویسد و در همین حال به صدای رادیو و باران گوش می‌دهد که ناگهان رعد و برقی از آسمان به آینه‌ای که روی سنگ قرار دارد؛ برخورد می‌کند و آن را می‌شکند.

🔹استفاده از حرف اول کلمات: مثلاً از شما خواسته می‌شود که کلمات زیر را حفظ کنید:

 Image – apple – mushroom – poor – aim – clock – key

برای یادآوری بهتر می‌توان حرف اول هرکدام را به دنبال یکدیگر بیاوریم که جمله‌ی I am pack تشکیل می‌شود. این جمله را حفظ می‌کنیم و هرزمان که نیاز به یادآوری بود دوباره کلمات را به طور کامل تشکیل می‌دهیم.

🔹تبدیل حروف به کلمه و جمله: به طور مثال از ما می‌خواهند که رابطه‌ی زیر را که مربوط به ارتباط بین اختلاف‌پتانسیل الکتریکی، شدت‌جریان و مقاومت الکتریکی است حفظ کنیم:

V= IR

می‌توانیم با هر حرف رابطه‌ی بالا یک کلمه و در ادامه عبارت معنی‌دار بسازیم، مانند:

Very Important Room

🔹کلیدواژه‌ها: برای حفظ و به‌خاطر سپاری بهتر متن‌ها می‌توان کلیدواژه‌های آن را مشخص کرد و هرزمان که نیاز به یادآوری متن بود؛ با استفاده از کلیدواژه‌ها دوباره آن متن را تولید کرد:

به طور مثال:

هرگاه بر جسم نیروی خالصی وارد شود، جسم تحت‌تأثیر آن نیرو شتاب می‌گیرد که این شتاب نسبت مستقیم با نیروی وارد بر جسم دارد و در همان جهت نیرو است و نسبت وارون با جرم جسم دارد.

کلیدواژه‌ها: نیرو – شتاب – نسبت مستقیم با نیرو – نسبت وارون با جرم

منبع:

کتاب روان‌شناسی شناختی تألیف رابرت استرنبرگ؛ ترجمه خرازی و حجازی

نویسنده:

حامد اسدالهی